Nieprzyjemny zapach z ust towarzyszący zwykle o poranku teoretycznie nie powinien być powodem do niepokoju. Problem pojawia się wówczas, gdy jest on wyczuwalny przez dłuższy czas i staje się trwałą dolegliwością. Fachowo zjawisko utrzymującego się przykrego zapachu z jamy ustnej określa się jako halitozę. Co to właściwie jest halitoza i jakie są jej przyczyny? Czy halitoza może być objawem poważniejszych chorób?
Czym jest halitoza?
Halitoza to nic innego jak nieprzyjemny zapach, który jest odczuwalny podczas wydychania powietrza lub mówienia. Przypadłość może sprawiać trudności zarówno osobie na nią cierpiącej, jak i osobom z jej otoczenia. Halitoza w dużej mierze potrafi uprzykrzyć życie, m.in. utrudniając kontakty interpersonalne poprzez ciągłe poczucie wstydu, które może spowodować kompleksy oraz prowadzić do wycofania się z życia społecznego. Szacuje się, że zjawisko halitozy występuje u ¼ populacji na całym świecie – w Polsce problem halitozy może dotyczyć połowy społeczeństwa.
Wyróżnia się kilka rodzajów halitozy:
- halitoza prawdziwa – faktyczne występowanie przykrego zapachu z jamy ustnej pacjenta:
- halitoza fizjologiczna – czynnikami wywołującymi mogą być przykładowo palenie tytoniu (prowadzące do zębów palacza), spożywanie niektórych pokarmów o intensywnym zapachu (m.in. czosnku czy cebuli) oraz zmniejszona produkcja śliny podczas nocnego odpoczynku;
- halitoza patologiczna – pierwotna przyczyna schorzenia ma związek z procesami fizjologicznych organizmu;
- halitoza rzekoma, inaczej „oddech pseudocuchnący” – chory skarży się na występujący cuchnący zapach z jamy ustnej, lecz nie potwierdza tego nikt w jego otoczeniu oraz jest to wykluczone przez lekarza po badaniu; zwykle halitoza rzekoma ma podłoże psychologiczne, wynikające z lęku i niepokoju pacjenta przed wystąpieniem przykrego zapachu z ust, czyli halitofobii.
Objawy i przyczyny halitozy
Halitoza przeważnie objawia się brzydkim zapachem z ust, który zwykle jest związany ze związkami siarki. Powstają one na skutek obecnych w jamie ustnej bakterii beztlenowych – jeśli dochodzi do zaburzeń wydzielania śliny lub braku utrzymywania prawidłowej higieny, efektem pracy bakterii (ich zadaniem jest metabolizm białka i pozostałości pokarmów) może być nieświeży zapach z ust, określany jako halitoza fizjologiczna. Inną przyczyną takiego stanu rzeczy może być również przerwa w dostarczaniu organizmowi posiłku, wynikająca np. z wypoczynku w porze nocnej lub głodzenia, gdy dochodzi do zmniejszenia produkcji śliny.
W przypadku halitozy patologicznej przyczyn tej dolegliwości szuka się nie tylko w jamie ustnej, ale również m.in. w układzie pokarmowym i oddechowym. W ten sposób przyczynami wstępowania halitozy mogą być:
- w jamie ustnej lub gardle:
- wspomniana wcześniej nieodpowiednia higiena jamy ustnej (odpowiadająca za prawie 90% przypadków halitozy), a więc występowanie płytki bakteryjnej, kamienia nazębnego i nalotów na tylnej części języka;
- zaleganie resztek pokarmowych w obrębie protez, aparatów lub mostów oraz ich nieprawidłowe czyszczenie;
- choroby przyzębia, takie jak parodontoza i zapalenie dziąseł;
- choroby zębów (m.in. otwarta zgorzel miazgi);
- zapalenie migdałków podniebiennych i związane z nimi powikłania;
- choroby błony śluzowej jamy ustnej, np. owrzodzenia, martwica, przetoki czy uszkodzenia tkanek w wyniku chorób nowotworowych;
- zmniejszone wydzielanie śliny (m.in. zespół Sjögrena, uszkodzenia ślinianek, przyjmowanie leków moczopędnych lub o działaniu atropinowym).
- w jamie nosowej:
- zapalenie zatok przynosowych;
- występowanie ciała obcego (przeważnie u dzieci);
- choroby nowotworowe.
- w dolnych odcinkach drogach oddechowych:
- ropne zakażenia oskrzeli;
- ropne zmiany w płucach;
- rak płuca – rozpad tkanek nowotworowych.
- w przewodzie pokarmowym:
- rak przełyku lub żołądka;
- choroby przełyku, takie jak np. achalazja lub choroba refluksowa;
- uwypuklenie przełyku, takie jak tzw. uchyłek Zenkera.
Innymi przyczynami halitozy mogą być także:
- mocznica (przewlekła niewydolność nerek) – wówczas zapach z ust przypomina amoniak;
- niewydolność wątroby – wrażenie zapachu ryb, zgniłych jaj lub zgnilizny z ust;
- kwasica ketonowa (u osób chorych na cukrzycę) – zapach acetonu;
- trimetylaminuria (zaburzenie metaboliczne, inaczej zwane „zespołem odoru rybiego”) – zapach ryb.
Jak leczyć nieprzyjemny zapach z ust?
Wyleczenie halitozy w dużej części przypadków polega na poprawie warunków higieny jamy ustnej lub ogólnej zmianie nawyków żywieniowych. Zazwyczaj pomocne mogą okazać się proste kroki, takie jak m.in. częstsze mycie zębów, czyszczenie języka, używanie nici dentystycznych do czyszczenia przestrzeni międzyzębowych, płukanie jamy ustnej specjalistycznym płynem (najlepiej zawierającym chlorheksydynę, cynk lub dwutlenek chloru) stosowanie bezcukrowej gumy do żucia lub eliminacja z diety niektórych produktów o intensywnym zapachu i smaku oraz picie optymalnej ilości płynów. Zerwanie z nałogiem palenia papierosów również przyniesie pozytywne korzyści w walce z nieświeżym oddechem.
Jeżeli jednak mimo np. regularnego i poprawnego mycia zębów z ust wciąż wydobywa się nieprzyjemny zapach, warto skonsultować się z lekarzem w celu znalezienia przyczyny tego problemu. Po przeprowadzeniu wywiadu z pacjentem lekarz powinien przeprowadzić badanie stomatologiczne, a następnie – jeśli przyczyny halitozy mają podłoże poza jamą ustną – skierować go na konsultację laryngologiczną. W przypadku halitozy rzekomej odpowiednie działania to konsultacja neurologiczna oraz rozmowa z psychologiem lub psychiatrą.
Bibliografia:
- Włodzimierz Zych, Małgorzata Szczepanek, Interna Szczeklika Mały Podręcznik 2020/2021, Medycyna Praktyczna, Wydanie XII, Kraków, 2020, ISBN 978-83-7430-629-4, str. 79-80.
- Dorota Olczak Kowalska, Jakie są najczęstsze przyczyny nieprzyjemnego zapachu z ust i cuchnącego oddechu?, medycynapraktyczna.pl,
- Łukasz Sroczyk, Beata Kawala, Halitoza – przegląd piśmiennictwa, Dent. Med. Probl. 2011, 48, 2, 255–260 ISSN 1644-387X.
