Zgrzytanie zębami u dzieci, znane jako bruksizm, to zjawisko, które może budzić niepokój u rodziców. Choć często jest to problem przejściowy, warto zwrócić na niego uwagę, aby zapobiec ewentualnym powikłaniom, jeśli nocne zgrzytanie zębami nie ustępuje. Bruksizm może mieć różne przyczyny, od stresu i napięcia emocjonalnego, po problemy stomatologiczne czy zaburzenia snu. Co zrobić gdy dziecko zgrzyta zębami w nocy i jak leczyć bruksizm?
Bruksizm u dzieci
Bruksizm u dzieci, określany jako nawracająca aktywność mięśni żuchwy, objawia się silnym zaciskaniem szczęki i przede wszystkim, zgrzytaniem zębami. W medycynie snu jest uważany za jedną z form parasomnii u dzieci, czyli zaburzeniem które charakteryzuje się nieprawidłowymi zachowaniami, ruchami, emocjami i percepcjami, które występują podczas zasypiania, przechodzenia między różnymi fazami snu, a także podczas wybudzania się. Bruksizmowi mogą towarzyszyć również inne objawy takie jak bóle głowy i szyi, trwające okołodobowo.
Bruksizm można podzielić na występujący w trakcie snu (bruksizm nocny, SB, ekscentryczny), w którym przeważają ruchy boczne szczęki powodujące zgrzytanie zębami u dzieci, lub bruksizm w stanie czuwania (bruksizm dzienny, AB, bruksizm centryczny). Bruksizm centryczny objawia się świadomym i cichym zaciskaniem zębów, bez towarzyszącego zgrzytania. Zazwyczaj ma podłoże emocjonalne, będąc odpowiedzią organizmu dziecka na stres, który prowadzi do nadmiernego napięcia i aktywności mięśni. Bruksizm ekscentryczny natomiast, objawia się mimowolnymi ruchami żuchwy w stanie wzmożonego napięcia, które powodują słyszalne zgrzytanie zębów, a co za tym idzie, prowadzą do uszkodzeń szkliwa, atrycji (starcia zębów) oraz mogą powodować poranny ból szczęki.
Zgrzytanie zębami u dzieci – przyczyny
Trudno jest jednoznacznie określić przyczynę występującego bruksizmu u dzieci. Obecnie zgrzytanie zębów rozpoznawane jest jako parafunkcja wieloczynnikowa mogąca mieć powiązanie z zaburzeniami neurologicznymi, czynnikami psychologicznymi (depresja, ADHD, porażenie mózgowe, Zespół Downa, autyzm, zaburzenia snu), jak i chorobami ogólnymi (nieżyt nosa, infekcje górnych dróg oddechowych, zapalenie zatok, astma) Przyczyn można szukać również w tzw. czynnikach obwodowych takich jak: czynniki genetyczne, urazy zgryzowe, wady zgryzu, strach czy nadmierny stres.
Wyróżnia się także organiczne przyczyny zgrzytania zębami u dzieci:
- urazy twarzoczaszki,
- tężec,
- padaczka,
- krwotoki do móżdżku,
- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.
W przypadku dziecka, u którego występuje problem zgrzytania zębami w nocy, szczególnie ważna jest obserwacja i zwrócenie uwagi na sytuacje stresowe, których doświadcza. Silny stres wiąże się z przebodźcowaniem i wzmożonym napięciem mięśniowym oraz emocjonalnym, którego rozładowanie jest dla małego dziecka szczególnie trudne. Warto w pierwszej kolejności wyeliminować lub ograniczyć do minimum stresory w środowisku malucha, które być może znajdują swoje ujście w zgrzytaniu zębami.
Zgrzytanie zębami u dzieci w nocy – diagnostyka
Kiedy dziecko zgrzyta zębami podczas snu, niezbędne jest szybkie zasięgnięcie porady stomatologa, aby zidentyfikować i zrozumieć tę parafunkcję. Diagnostyka bruksizmu opiera się na dokładnym wywiadzie oraz szczegółowym badaniu wewnątrzustnym i zewnątrzustnym. W trakcie badania stomatolog ocenia stan uzębienia i przyzębia, zwracając uwagę na takie zmiany jak pęknięcia szkliwa, ubytki klinowe czy odsłonięte szyjki zębowe, a także na wszelkie anomalie w obrębie języka, policzków i błony śluzowej. Zewnętrzna ocena koncentruje się na analizie mięśni żucia, stawu skroniowo-żuchwowego oraz struktury twarzy i głowy.
Najczęściej wykorzystywanym badaniem pomocniczym w diagnostyce bruksizmu jest elektromiografia (EMG) mięśni żwaczy oraz przednich części mięśni skroniowych, która stanowi część badania polisomnograficznego. EMG pozwala na precyzyjną ocenę aktywności mięśni, szczególnie podczas snu, i kompleksowo analizuje jakość snu oraz towarzyszące mu zaburzenia.
Zgrzytanie zębami u dziecka – leczenie
Choć bruksizm u dzieci nie ma jednego, trwałego rozwiązania, istnieje szereg metod, które mogą skutecznie łagodzić objawy i poprawiać jakość życia małego pacjenta. Kluczowe jest zadbanie o prawidłowe warunki zgryzowe, co obejmuje m.in. korektę zbyt wysokich wypełnień, eliminację urazów zgryzowych oraz odciążenie zębów. W przypadku bruksizmu dziennego, terapia polega głównie na uświadomieniu dziecka i rodziców o problemie, kontrolowaniu napięcia mięśni oraz stosowaniu technik relaksacyjnych i biofeedbacku.
Leczenie zgrzytania zębów nocą opiera się przede wszystkim na stosowaniu szyn zgryzowych, które chronią zęby, rozluźniają mięśnie żucia i odciążają staw skroniowo-żuchwowy. Ważnym elementem terapii jest poprawa jakości snu oraz eliminacja bólu za pomocą terapii okluzyjnej, farmakologicznej i psychoterapii behawioralnej. Kluczowe są tutaj techniki relaksacyjne mięśni żucia oraz odpowiednie ćwiczenia mięśniowo-stawowe, które należy wykonywać regularnie, aby osiągnąć optymalne rezultaty.
Szyny typu Michigan oraz płytka nagryzowa Sveda są najczęściej stosowane w terapii okluzyjnej. Pomagają one w mechanicznej ochronie zębów, relaksacji mięśni oraz zmniejszeniu siły zgryzu. Dzięki ich stosowaniu możliwe jest także eliminowanie nawykowych, szkodliwych kontaktów zębów i zmniejszanie częstotliwości zgrzytania zębami.
Leczenie bruksizmu wymaga indywidualnego podejścia i współpracy z doświadczonym specjalistą, aby zapewnić skuteczne leczenie małego pacjenta.
Bibliografia:
- Czynniki ryzyka bruksizmu w czasie snu u dzieci, Zakład Rehabilitacji i Fizjoterapii, Uniwersytet Medyczny w Lublinie
- Bruksizm – współczesna wiedza na temat zaburzenia i możliwości terapeutyczne, Uniwersytet Medyczny w Lublinie
- Bruksizm – przyczyny, diagnostyka, leczenie, O. Gruca, R, Rój, M. Gryndys (…)
- Bruksizm w wieku rozwojowym – etiologia, objawy, diagnostyka i leczenie, Katedra Protetyki Stomatologicznej, Warszawski Uniwersytet Medyczny
